Zeka geriliği ya da bir diğer adıyla mental retardasyon, kişinin becerilerinin, yeteneklerinin yaş ortalamasının altında seyretmesi ve standart eğitim sisteminin gerekliliklerini karşılamada eksiklik yaşanması durumudur. 

                           Zihinsel süreçlerin, çeşitli nedenlerden ötürü gerçekleşememesi ya da kısmi olarak gerçekleşmesine denir. Zihinsel süreçler arasında; akıl yürütme, dikkat, algı yönetimi, hafıza, sorun çözme, muhakeme gibi yetenekler yer almaktadır. Bu zihinsel süreçlerde, ortalamanın altında ve kronolojik yaşına paralel olmayan performans sergilenmesine mental retardasyon adı verilir. 

                           Küçük yaşlarda görülen belirtilerin yabana atılmaması ve ona göre erken zamanda aksiyon alınması mühimdir. Günümüzde tanılar yaklaşık olarak 10-14 yaşları arasında konmaktadır. Bu yaşlarda alınan geri dönüş, erken dönemlere kıyasla çok azdır. Özel eğitim, psiko-sosyal çalışmalar beraberinde kişilerin potansiyellerinin en iyisini ortaya koymaları mümkün olabilir.

                           Zeka geriliği mevcut olan çocukların ve bireylerin; iletişim ve sosyal ilişkiler kurması, kendini ve sağlığını kontrol altında tutabilmesi, günlük yaşantısını sorunsuz geçirebilmesi, öz bakımını desteksiz gerçekleştirebilmesi, öğrenme halinin önünde bir engel olmaması, eğitim süreçlerini sorunsuz geçirmesi pek mümkün değildir. Diğer bireylere kıyasla eksik kalma, geri kalma hali çok olasıdır.

                           Fakat unutmamak lazım ki, zeka geriliği bir konudaki beceriksizlik değil, zeka kat sayının düşük olmasıdır. Zeka geriliği emaresi olan çocuklara, IQ testi uygulanarak durumları netleştirilebilir.

 

         IQ’ya Bağlı Zeka Geriliği Tablosu:

* 25 ve altı IQ- Çok ağır zeka geriliği

* 25-34 IQ- Ağır zeka geriliği

* 35-50-55 IQ- Orta düzeyde zeka geriliği

* 50-55-69 IQ- Hafif zeka geriliği

* 70-79 IQ- Sınır zeka

* 80-89 IQ- Donuk, Düşük normal zeka

* 90 ve üstü- Normal, parlak, üstün, dahi

 

         Zeka Geriliği Ne Sıklıkla Görülür?

                          Zeka geriliğimin toplum bazında görülme sıklığı yaklaşık olarak %1’dir. Erkeklerde, kadınlara oranla daha sık rastlanılır. Düşük sosyoekonomik düzeyde daha çok vakaya rastlanmaktadır.

          Doğum Öncesi Nedenler;

                     Ailede zeka geriliği mevcut biri olması ya da genetik nedenlerle ortaya çıkabilir. Ayrıca Down sendromu gibi kromozomal bozukluklar ya da hipotiroidi gibi metabolik bozukluklar da zeka geriliğine sebebiyet verebilmektedir. 

Gebe annenin alkol, uyuşturucu kullanması ya da yetersiz beslenmesine bağlı zeka geriliği oluşumu meydana gelebilmektedir. Hamilelik döneminde geçirilen bir enfeksiyondan kaynaklı zeka geriliği de söz konusu olabilmektedir. 

Hamilelik döneminde IQ testi yapılması olanaksızdır. Sadece doğum öncesi tarama testleriyle kromozomal anomaliler mevcutsa onlar teşhis edilir.

 

         Doğumdaki Nedenler;

                    Erken doğum ya da yaşanabilecek geç doğum zeka geriliğine sebebiyet verebilmektedir. Çocuğun doğum esnasında ters gelmesi, göbek bağının boynuna dolanması gibi faktörler neticesinde yeterli oksijen alamayan bebekte hasara bağlı zeka geriliği söz konusu olabilir.

 

         Doğum Sonrası Nedenler;

                    Yaşanan bazı bebeklik, çocukluk hastalıklarına bağlı olarak hasar oluşumunu gözlenebilir. Havale geçiren bebek, çocuklarda beyin hasarı ve devamında zeka geriliğine rastlanabilir. Çocukluk travmaları, ağır psikolojik sıkıntılar, kafa travmaları, sarılık, bulaşıcı çocuk hastalıkları ve psiko-sosyal faktörlerin de zeka geriliğine neden olabildiği bilinmektedir. Hamilelik döneminde, doğum esnasında ya da doğum sonrasında yaşanacak her türlü sorunun zeka geriliğine yol açması gibi bir ihtimal söz konusu değildir. Sadece zeka geriliğine yol açması olasıdır.